
MICROSITIO DE PERSONAS DESAPARECIDAS
¿Algún familiar tuyo está desaparecido? Esta información legal puede resultarte útil:
Las declaraciones de ausencia, son peticiones que se realizan ante jueces con la finalidad de proteger el patrimonio, los bienes y derechos de las personas desaparecidas. Existen dos tipos de declaraciones de ausencia y son los siguientes
- La declaración de ausencia es un proceso que se lleva a cabo ante un juez para que declare la ausencia de una persona de su lugar de vida habitual en caso de que desaparezca de manera repentina y no exista rastro de su paradero ni conocimiento de la familia sobre su residencia actual. Puede hacerse a partir del primer año de desaparición de la persona (puede variar dependiendo cada caso). La pueden solicitar los herederos, el ministerio público o cualquier persona que tenga derecho.
- La declaración especial de ausencia es un proceso que se lleva a cabo ante un juez para declarar la ausencia de una persona cuyo paradero se desconoce y se presuma, por cualquier indicio, que su ausencia se relaciona con la comisión de un delito. Puede hacerse a partir de los 3 meses posteriores a la presentación de la denuncia o queja ante la Comisión de Derechos Humanos. Pueden presentarla los familiares, la pareja de la persona o las autoridades correspondientes.
Puedes iniciar el proceso en el juzgado familiar más cercano a ti. Tienes derecho a recibir representación legal gratuita y a que las autoridades te proporcionen un traductor de manera gratuita en todo momento del proceso. Acércate a tu agente municipal para solicitar información.
https://www.pjeveracruz.gob.mx/AcercamientoFamiliares
OTOMI
A’Pu tzo dä t’on’u jähï xïn medï.
¿Xihï a xcä mëä n’a ni mënï? Nüna mangua xän’o pangueï nä:
nühu t’oxd’abi mu xïn meä n’a nï mënï geä zud’abi( t’ëmbï) juez gï yopï ä
Pa gï pete ge xcä mëä n’a nï menï pa te dï ja ne te dä t’orpe ä tego xïn medï
Ja yoho tënguhä tzo dï n’oxt’abi u tego xi merä mënï në geyu mängua.
- Nü’u n’ñ’äpäte ge tego xin m’edi ge juez z’ïpï ä Nühu jähï xïn medï ja rä n’ïnï apu nsähï mï mohï nümu nt’ämbënit’o xïn medï ä jähï në n’xïndï z’u ingïfädï u rä mënï pu xï m’a o a’p’u m’uhi tso dïn t’orpä s’ud’abí mu rä mudi jeha mu xïn medï ä jähï tso (nä mi n’anyo bu dä t’oä sud’abi geto n’aminanyo bu dïn meä jahï tso ondä tego dïn oxt’abi nü’u pädi tso dä t’orpä sud’abï) geto xoge tzo.
- Nü’u dïn oxtabï pan geu xïn dänmedi xänho nï yëhë dä y’orpä sud’abi n’a däxtabï (t’ëmbï juez) Ap’u dä xipi gue xin mëä n’a jähï ingänfädi pu yïo, ne dä m’ä gue s’ub’uth’o m’uä xän bë z’ojähï, nühu rä mënï ä tego xïn medï tzo dïn oxt’abï bu ja derechos humanos gemu ya xä t’ohä yïüxna. nümu ya xkä oxt’abï bu ja comisión ge derechos humanos tzo dïn oxt’abï hä rä mengu ä tego xïn medï o gehu zud’abi.
Tzo gï fudï gi n’oxtabï co ngeä zud’abi bu ja nï nïnï Nümu ingï padï gï ñïä ñïänfo nühu z’ud’abi nï yëhë dä yïon’a n’a pongäñä matet’o te dä yïäg’ïhï nsäï Mu din ja zud’abï
yïon’i ä ni zud’abi bu ja ni nïnïi.
TOTONACO
AKTSU PUPUTSAN WANTI TATSAAKANIT
¿Wi milhilhakgapasni ti tsankganit? Jae tamakatsinin na lhimakgwaniyan Akan na wankan pi tsankganita tlhan na skinikana chatum makgalhapalhina, xlhakata na matsekga min takglhuwit wantu titaxtupat.
Wi akgtuy tatsokgni tu na tlawaya akan ti tsakganit:
- °Akan na wankan ti tsankganit na makatsinikan makgalhapalina xlhakata na wan pi tsankganit chatum matakuxtunu nak xpulhatamat, akxni nituku katsi niku lhatamalh ni palh xlhilhakgapasni takatsi. Tlhan namakatsininankan nak pumapakgsin akxni tlhawalh akgtum kata lhata tsankganit.
- Ama tachiwin ti tatsankganit lhen kilhtamaku lhata liputsnankan xlhakatin mapakgsina lhaku nawanaw pi ni katsiyaw niku lhatamalh, chuna ama tlhan na anaw wanaw xlhi akgtutu papa anta niku wanikan tamakgtay matakuxtunanin tlhan na ta‘an ti talhilhakgapasa.
Tlhan namatsukiya xtamakgtay mi lhilhakgapasni nak pumapakgsin wanika Juzgado Familiar. Kgalhiya tamakgtay tiku tlhan nalhakitatayayan akgskgalhalha kgalhtawakgan na ni katimatajikanti nachuna pa ni lhay chiwinana xa castellano wi wanti na kgalhmakgtayayan ni kati xokgo.
NAHUATL
DE LA SIERRA DE ZONGOLICA, VER.
Kaneh tiktemos altepetlakameh tlen omopolokek. Tlaika omopoloh, timoteixpantes inawak tekiwah Juez, pampa kimalwixkeh itlaleh iwan itexpoweh altepetlakameh tlen omopolokkeh
Onka ome tlamantli pampa kitemoxke aken omopoloh.
Tlah ika omopoloh, pewas se procesó inawak tekiwa Juez, yeh kihtas tlase altepetlakatl kan ochanchiwayah, tlah san omopoloh iwan amikah kimates kani oyahke, ni kimatixki ni chanehkameh. Kosltis mochiwas tlah ya opanok se xiwitl deke omopoloh altepetlakatl. Koaltis kitlaktlanis ichokowan, tekiwah ministerio publico o noso okse tlakatl o siwatl tlen kipias itexpoweh.
Tlah ika omopoloh, pewas de proceso inawak tekiwah Juez ompa tekihtos ke omopoloh se altepetlakatl, tlen amo tikmate kane oyahke, nonihki tlah itla okichiwilihki o noso okimiktihki. Koaltis mochiwas tla ya opanok eyi mextli, tla omotilwihkeh inawan tlanawatikapa comisión de derechos humanos. Koaltis motteixpantixke chanehkameh, itlakatl o siwatl detlen omopoloh o tekiwakkameh.
Koaltis tipewites se proceso inawak juzgado familiar kane tichanchiwa. Motespoweh mis palewixke iwan yihtos aken mopatepantlahtos iwan tekiwahkameh mixtlalilixke se tlen kipopas motlahtol
TENEK
A´taj xi pulek xin alial an atiklabtsik
Xi k´ipchonetsik
¿Ako´l jun a exlowal je´an dhutstlabil an awitalab ne´ech ti tolmiy?
Lejkintalab tam jun ka k´ipchon, in junal an belach je´in chapnal kin kawiy ban awiltalab abal ka jilk´on belkomte ejtal xin dhabal,exom an belach abal ka jik´on tsubaxtalab.
Abal an atiklabtsik xi k´ipchonel wa´ach chab xanti neki kawin tam jun ka k´ipchon je´in ulal:
- An lejkintalab tam jun k´ipchonek, in junal an belach, je´ ko´ol kin beldha´ba juni awiltalab abal kin xalk´a kin olna´abal k´ipchonek jun xita´yabich ka xalk´an xantu kw´ajil anik´i ka ´ pit´k´on, yabich ka cho´obnaj xoni´ti k´alej ti jik´onal nibal nin k´imadhil yab´in cho´ob xini´ti k´alej, tam ka kidhech jun itamub ti k´ipchonek tam ne ka utey kin kawiy, nin exowaltsi xi it neti dhabalab, an awiltalab o k´eet xin ko´ol i tsubaxtalab aval kin kawiy.
- An lejkintalab junjey tam jun k´ipchonek in junal an belach je´ko´ol kin beldh´a ba jun i awiltalab abal kin tajk´a kin uluj abal jachan ´an atiklab yab´ cho´obtje xoni´ ti k´al, anij max yab´ xe´ech alwa´ xowa´kich ka tamun ka pti´k ´on o cho obtej dhumk´unek k´al in kuentaj i walatstalab jachan ne´ech kin ejtoch ka k´alej kin chu´u tam in ko´ol oxich a ich´ ne´ech kin ejtoch.
Ka utsbixin kin olna´ban Comision de Derechos Humanos, ko´ol ka utey kin lejkiy an kimadh, exlowaltsik in tomtal, o an awiltalab xin lujyal kin beldha´ o in ko´ol an chaplab.
Ne´ech ka ejtoj ka tuju ka beldha´ ban awiltalab xi maj utat abal táta´ a ko´ol i tsubaxtalab ka bach´u jun xita´abal ti tolmiy ban awiltalab anchank´i yab´jalbidh ani an awiltalab ko´ol ti kw´ajbantsi jun xi ne ti wilom lab kaw anch